डिजिटल रुपया: १ डिसेंबरपासून डिजिटल रुपया येणार बाजारात, आरबीआयची घोषणा

भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने डिजिटल चलन – ‘डिजिटल रुपया’ संदर्भात एक मोठी घोषणा केली आहे. RBI ने म्हटले आहे की ते १ डिसेंबर रोजी किरकोळ मार्केट मध्ये डिजिटल रुपया (e₹-R) आणण्यासाठीच्या प्रक्रियेतील पहिला टप्पा असेल. E₹-R डिजिटल टोकनच्या स्वरूपात असेल व ते कायदेशीर निविदा देखील दर्शवेल. सध्या ज्या मूल्यांमध्ये कागदी चलन आणि नाणी वापरली जातात त्याच मूल्यांमध्ये डिजिटल रुपयाचा वापर केला जाईल, असेही आरबीआयने सांगितले आहे.

ई-डिजिटल रुपया पायलट प्रोजेक्टमध्ये सहभागी होणाऱ्या ग्राहकांच्या आणि व्यापाऱ्यांच्या क्लोज्ड यूजर ग्रुप (CUG) साठी उपलब्ध असेल. ई-डिजिटल रुपया टोकन स्वरूपात कायदेशीर निविदा असेल. हे सध्या कागदी चलन आणि नाण्यांच्या स्वरूपात जारी केलेल्या समान मूल्यांमध्ये जारी केले जाईल. ई-डिजिटल रुपया चलन बँकांमार्फत वितरित केले जाईल. त्याचे वापरकर्ते बँकांद्वारे प्रदान केलेल्या अॅपद्वारे ते खरेदी करू शकतील आणि ते त्यांच्या मोबाइल फोनमध्ये सुरक्षित ठेवू शकतील. या माध्यमातून व्यक्ती ते व्यक्ती आणि व्यक्ती आणि व्यापारी यांच्यात व्यवहार करता येतात. तसेच या डिजिटल चलनाच्या माध्यमातून व्यापारी स्टोअरमध्ये प्रदर्शित केलेला QR कोड वापरून व्यापाऱ्यांना पैसे दिले जाऊ शकतात.

रिटेल डिजिटल रुपी या पायलट प्रोजेक्टमधील पहिल्या टप्प्यात चार बँकांचा समावेश असेल. यामध्ये स्टेट बँक ऑफ इंडिया, आयसीआयसीआय बँक, येस बँक, आयडीएफसी फर्स्ट बँक यांचा समावेश आहे. दुसऱ्या टप्प्यातील पायलट प्रोजेक्टमध्ये बँक ऑफ बडोदा, युनियन बँक ऑफ इंडिया, एचडीएफसी बँक आणि कोटक महिंद्रा बँक यांचा समावेश केला जाईल. या डिजिटल रुपयाचे चलनी नोट आणि नाण्यांच्या मूल्यांमध्ये रूपांतर केले जाऊ शकते. मुंबई, नवी दिल्ली, बेंगळुरू आणि भुवनेश्वर सारख्या शहरांचा समावेश किरकोळ ई-रुपीच्या पहिल्या टप्प्यातील पथदर्शी प्रकल्पात करण्यात आला आहे. त्यानंतरच्या टप्प्यांमध्ये अहमदाबाद, गंगटोक, गुवाहाटी, हैदराबाद, इंदूर, कोची, लखनौ, पाटणा आणि शिमला या शहरांचा समावेश असेल. प्रकल्प जसजसा पुढे जाईल तसतसे अधिक बँका आणि शहरांचा समावेश केला जाईल. ग्राहकांना केंद्रीय बँकेच्या रिटेल डिजिटल रुपयावर कोणतेही व्याज मिळणार नाही. डिजिटल रुपयाचे चलनी नोट आणि नाण्यांमध्ये रूपांतर करता येईल.