मोदी सरकारची 8 वर्षे: मनमोहन सिंग यांच्या तुलनेत मोदी सरकारची कामगिरी?

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांची 8 वर्षे: मनमोहन सिंग यांच्या तुलनेत मोदी सरकारची कामगिरी?

माजी पंतप्रधान डॉ.मनमोहन सिंग यांना 2008 च्या जागतिक आर्थिक मंदीच्या संकटाचा सामना करावा लागला, तर नरेंद्र मोदी यांना कोविड-19 साथीच्या आजारानंतरच्या परिस्थितीशी सामना करावा लागला आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी (NaMo) यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय जनता पार्टी (BJP) सरकारचा आठवा वर्धापन दिन 30 मे 2022 रोजी होऊन गेला. हा वर्धापनदिन अशावेळी आला आहे ज्यावेळी भारत आर्थिक आघाडीवर प्रचंड महागाई आणि बेरोजगारी , कृषी संकट आणि कमी आर्थिक विकासाच्या रूपात गंभीर आव्हानांना तोंड देत आहे. शेअर बाजार वर्षभरात जवळपास 6% घसरले आहेत, तर रुपयाचे अवमूल्यन या वर्षी सुमारे 4% झाले आहे. गेल्या वर्षी साथीच्या आजारामुळे सरकारकडून वर्धापन दिनानिमित्त कोणताही कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला नव्हता, परंतु यावर्षी भाजपने या कार्यक्रमाचे स्मरण करण्यासाठी विस्तृत योजना आखल्या आहेत.

नरेंद्र मोदी यांची आर्थिक आघाडीवर माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांच्याशी तुलना कशी होते? हा वारंवार विचारला जाणारा प्रश्न आहे.

मनमोहन सिंग यांना 2008 च्या जागतिक आर्थिक संकटाचा सामना करावा लागला, तर नरेंद्र मोदी कोविड-19 साथीच्या आजारानंतरच्या परिस्थितीशी झगडत आहेत. २०२०-२१ आणि २०२१-२२, मोदींच्या कार्यकाळात जीडीपी वाढ ६.८४% झाली, हि वाढ मनमोहन सिंग यांच्या काळापेक्षा किरकोळ कमी आहे. याच कार्यकाळातील सरासरी (एफडीआय)परकीय गुंतवणूक मनमोहन सिंग यांच्या कार्यकाळापेक्षा दुप्पट आहे.
मोदींच्या राजवटीत, चलनाचे आजपर्यंत सुमारे 19% अवमूल्यन झाले आहे, एक डॉलर 59 वरून सध्या 77-78 च्या पातळीवर आहे. सिंग आणि मोदी यांच्या कार्यकाळात वातावरण वेगळे असल्याने आर्थिक कामगिरीशी तुलना करणे आणि यावरून नेतृत्व निवडणे अवघड आहे. मनमोहन सिंग यांच्या कार्यकाळाच्या पहिल्या आठ वर्षांत, जीडीपीची वाढ सरासरी 7.03% होती, तर मोदींच्या कार्यकाळाचा तुलनात्मक जीडीपी आकडा 5.25% आहे, लॉकडाऊनच्या वर्षात 2020-21 मध्ये भारतीय अर्थव्यवस्थेत 7.3% घट झाली.
2020-21 आणि 2021-22 वगळता मोदींच्या कार्यकाळात जीडीपी वाढ 6.84% पर्यंत सुधारली, हि वाढ मनमोहन सिंग यांच्या कार्यकाळापेक्षा कमी आहे.

2014 मध्ये महागाई वाढ हा निवडणुकीचा मुद्दा होता
मनमोहन सिंग यांच्या तुलनेत मोदींच्या च्या कार्यकाळात सरासरी महागाई 2.6% ने कमी झाली आहे. असे असले तरी, क्रूड ऑईलच्या किमतींनीही सरकारला मदत केली आहे. 2014 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत महागाई व भाववाढ हा एक महत्त्वाचा मुद्दा होता आणि त्यावर नियंत्रण आणणे हे भाजपच्या जाहीरनाम्यातील प्रमुख मुद्दा होता.

या वर्षी, रशिया-युक्रेन युद्धानंतर महागाई 7% पर्यंत वाढली आहे. गरीब घटकांना दिलासा देण्यासाठी सरकारला इंधन आणि एलपीजी सिलिंडरच्या किमती कमी करण्यास भाग पाडले आहे.बेरोजगारी वाढली आहे एप्रिल २०१२ मध्ये, म्हणजे मनमोहन सिंग यांच्या कार्यकाळाच्या आठव्या वर्षी, भारतातील बेरोजगारीचा दर ५.६% च्या जवळपास होता. कोविड-19 मुळे लॉकडाऊन आणि परिणामी नोकऱ्यांच्या नुकसानीमुळे मोदींच्या आठव्या वर्षी एप्रिल 2022 मध्ये बेरोजगारी दर 7.83% पर्यंत वाढला आहे.

परंतु आशादायक गोष्ट म्हणजे एफडीआय मात्र दुपटीने वाढला आहे.
नरेंद्र मोदींच्या काळात किरकोळ, नागरी विमान वाहतूक, संरक्षण, विमा, बांधकाम इ. यांसारखी अनेक क्षेत्रांमध्ये परकीय गुंतवणुकीचे दरवाजे उघडल्याने परकीय गुंतवणुकीत भारत जगातील पहिल्या दहा राष्ट्रांमध्ये गणला जाऊ लागला. मोदींच्या कार्यकाळातील हि सरासरी एफडीआय मनमोहन सिंग यांच्या कार्यकाळापेक्षा दुप्पट आहे. COVID-19 च्या आर्थिक परिणामामुळे गेल्या दोन वर्षांत जागतिक बाजार कोसळले असताना, भारताने 2021-22 मध्ये $83.57 अब्ज डॉलरची “आतापर्यंतची सर्वोच्च” वार्षिक थेट गुंतवणूक नोंदवली आहे.

मनमोहनच्या काळात शेअर मार्केट चांगले होते का?
मनमोहन सिंग यांच्या पहिल्या आठ वर्षांत, निफ्टी50 ने दरवर्षी सुमारे 15.5% परतावा दिला. मोदींच्या कार्यकाळात हे दरसाल 10.5% पर्यंत घसरले आहे. निफ्टी50 हे पंतप्रधान असताना केवळ सात वर्षांचे असताना सिंग यांच्या कार्यकाळात लो बेस इफेक्ट लागू झाला. मोदींच्या कार्यकाळात शेअर बाजाराचा परतावा दरवर्षी 12.5% पर्यंत होता.

संघर्ष करणारा रुपया
2014 च्या प्रचारादरम्यान मनमोहन सिंग यांना लक्ष्य करण्यासाठी मोदींनी चलन अवमूल्यनाला मुख्य निवडणूक मुद्द्यांपैकी एक बनवले होते. सिंग यांच्या कारकिर्दीत पहिल्या आठ वर्षांमध्ये, अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत रुपयाचे अवमूल्यन सुमारे 22% झाले, 45 रुपयांवरून 55 रुपयांपर्यंत. मोदींच्या राजवटीत, रुपयाचे आजपर्यंत सुमारे 32% अवमूल्यन झाले आहे, एक डॉलर 59 ते सध्या 77-78 रु. च्या पातळीवर आहे.

(Source: www.macrotrends.net, CMIE)