अर्थमंत्री महोदय, मागील घोषणा अपूर्ण, मागील वर्षाचे 1.75 लाख कोटींचे निर्गुंतवणुकीचे उद्दिष्टही अपूर्ण
अर्थमंत्री महोदय, मागील घोषणा अपूर्ण, मागील वर्षाचे 1.75 लाख कोटींचे निर्गुंतवणुकीचे उद्दिष्टही अपूर्ण
अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन 1 फेब्रुवारी 2022 रोजी अर्थसंकल्प सादर करणार आहेत. या अर्थसंकल्पामध्ये नवीन घोषणा केल्या जातील. गेल्या वर्षी आणि त्याआधीही अर्थमंत्र्यांनी सर्वसामान्यांचे जीवन सुलभ करण्यासाठी आणि अर्थव्यवस्थेला चालना देण्यासाठी अनेक घोषणा केल्या होत्या. यामध्ये आरोग्य, शिक्षण, शेतीपासून ते व्यवसायापर्यंत मोठमोठ्या घोषणा करण्यात आल्या, मात्र गेल्या वर्षभरातील अनेक घोषणा अद्याप पूर्ण झालेल्या नाहीत. अनेक क्षेत्रांच्या बजेटमध्येही कपात करण्यात आली आहे.
पदक जिंकण्याच्या श्रेयासाठी स्पर्धा, पण बजेटमध्ये कपात
ऑलिम्पिक खेळांमध्ये खेळाडूंनी जिंकलेल्या पदकाचे श्रेय घेण्याची स्पर्धा सरकारने दाखवली, परंतु सरकारने क्रीडा विभागाचे बजेट कमी केले. 2020 मध्ये सरकारने 2827 कोटी रुपयांचा क्रीडा अर्थसंकल्प जाहीर केला होता. नंतर टोकियो ऑलिम्पिक आणि देशांतर्गत स्पर्धा कोरोना महामारीमुळे पुढे ढकलण्यात आल्या आणि सरकारने बजेट 1878 कोटींवर आणले. यानंतर, 2021 मध्ये 2596 कोटी रुपयांचा क्रीडा अर्थसंकल्प जाहीर करण्यात आला, जो मागील वर्षीच्या मूळ बजेटपेक्षा सुमारे 231 कोटी रुपये कमी होता.आरोग्य संशोधनावर भर, पण बजेट कमी
पंतप्रधान मोदींनी नेहमीच आरोग्याशी संबंधित संशोधनावर भर दिला, मात्र गेल्या अर्थसंकल्पात आरोग्यविषयक संशोधनावरील खर्च जवळपास निम्म्यावर आला. अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी 2021 साठी आरोग्य संशोधन विभागाला 2663 कोटी रुपये दिले. 2020-21 या आर्थिक वर्षातील 4062 कोटींच्या सुधारित अंदाजापेक्षा हे 34.4% कमी आहे. जगातील सर्वात मोठ्या अर्थव्यवस्थेच्या तुलनेत, भारत आरोग्यसेवा क्षेत्रात त्याच्या GDP पैकी फारच कमी खर्च करतो. भारत सध्या GDP च्या 1.6% आरोग्यावर खर्च करतो.अजेंड्यात संस्कृती, पण बजेट कमी
सरकारच्या अजेंड्यात संस्कृतीला विशेष स्थान असूनही, सांस्कृतिक मंत्रालयाचे बजेट कमी करण्यात आले. त्यामुळे ऐतिहासिक वास्तूंच्या देखभाल दुरुस्तीचे काम रखडले. केंद्रीय अर्थसंकल्प 2021 मध्ये सांस्कृतिक मंत्रालयासाठी (MoC) 2688 कोटींची तरतूद करण्यात आली होती, जी मागील वर्षाच्या तुलनेत 461 कोटी कमी होती. एका संसदीय समितीने गेल्या वर्षी असेही म्हटले होते की, सांस्कृतिक मंत्रालयाच्या अर्थसंकल्पीय तरतुदीत कठोर कपात केल्यामुळे देशाच्या सांस्कृतिक वारशावर परिणाम झाला आहे.पोषणाशी संबंधित योजनांसाठी कमी केलेले बजेट
भारतातील जवळपास निम्मी लोकसंख्या महिलांची आहे. देशाच्या जीडीपीमध्ये म्हणजेच जीडीपीमध्ये महिलांचे 18% योगदान आहे. अशा परिस्थितीत, त्यांच्यासमोरील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी बरेच काही करावे लागेल, परंतु केंद्रीय अर्थसंकल्प 2021 मध्ये महिला आणि मुलांसाठी महत्त्वाच्या सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमासाठी तरतूद कमी करण्यात आली. पोषण योजनेचे अर्थसंकल्पीय वाटप 3700 कोटींवरून 2700 कोटींवर प्रचंड 27% ने कमी करण्यात आले. पोशन अभियानाची योग्य अंमलबजावणी होत नसतानाही पॉशन २.० मोहिमेची घोषणा करण्यात आली.निर्मला सीतारामन यांनी 2022 पर्यंत BPCL (भारत पेट्रोलियम कॉर्पोरेशन लिमिटेड), एअर इंडिया, IDBI, SCI (शिपिंग कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया), CCI (कंटेनर कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया), BEML, पवन हंस आणि निलांचल इस्पातसाठी निर्गुंतवणुकीचे लक्ष्य पूर्ण केले नाही. याशिवाय भारतीय आयुर्विमा महामंडळ (LIC) शेअर बाजारात सुरू करण्याची घोषणा करण्यात आली. निर्गुंतवणुकीतून 1.75 लाख कोटी रुपये उभारण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले होते, परंतु हे लक्ष्य अद्याप पूर्ण झालेले नाही.